اوپن‌ای‌آی و ماسک بر سر برگزاری سریع دادگاه درباره تغییر به مدل سودآوری به توافق رسیدند
در تحولی چشمگیر در صنعت هوش مصنوعی، ایلان ماسک و اوپن‌ای‌آی به توافقی تاریخی برای تسریع روند دادگاهی درباره تغییر ساختار این شرکت از غیرانتفاعی به سودآوری دست یافته‌اند. این توافق که در ۱۵ مارس ۲۰۲۵ در دادگاه منطقه‌ای شمال کالیفرنیا ثبت شد، نقطه عطفی در مناقشه حقوقی بین ثروتمندترین فرد جهان و سام آلتمن، مدیرعامل اوپن‌ای‌آی، محسوب می‌شود. پرونده مذکور که حول محور انحراف از مأموریت اولیه توسعه هوش مصنوعی برای منفعت بشریت می‌چرخد، پیامدهای گسترده‌ای برای آینده حکمرانی فناوری‌های پیشرفته خواهد داشت.
ایلان ماسک که در سال ۲۰۱۵ به عنوان یکی از بنیانگذاران اوپن‌ای‌آی فعالیت می‌کرد، این شرکت را پیش از رشد انفجاری آن ترک کرد و در سال ۲۰۲۳ رقیبی به نام xAI تأسیس نمود. وی در شکایت سال ۲۰۲۴ خود ادعا کرد اوپن‌ای‌آی با تغییر جهت به سمت مدل سودآوری، پیمان اولیه خود برای جلوگیری از انحصار فناوری هوش مصنوعی را نقض کرده است. مدارک ارائه‌شده نشان می‌دهد ماسک در نامه‌ای در سال ۲۰۱۸ خواستار ادغام اوپن‌ای‌آی با تسلا شده بود که با مخالفت آلتمن مواجه شد.
از سوی دیگر، اوپن‌ای‌آی استدلال می‌کند که تغییر ساختار مالی برای جذب سرمایه‌گذاری‌های کلان (از جمله ۶.۶ میلیارد دلار در دور اخیر و برنامه‌ریزی برای جذب ۴۰ میلیارد دلار دیگر با همراهی سافت‌بانک) ضروری بوده است. این شرکت ادعا می‌کند بدون منابع مالی عظیم، رقابت با غول‌هایی مانند گوگل و متا در حوزه مدل‌های زبانی پیشرفته غیرممکن است.
بر اساس اسناد دادگاهی، طرفین موافقت کرده‌اند روند دادرسی تا پایان سال ۲۰۲۵ به پایان برسد. قاضی پرونده، یانسرت راجرز، درحالی درخواست ماسک برای توقف فوری تغییرات ساختاری اوپن‌ای‌آی را رد کرد که موافقت خود را با تسریع فرآیند رسیدگی اعلام نمود. یکی از نقاط اختلاف باقیمانده، انتخاب بین دادگاه هیئت منصفه یا داوری تک‌قاضی است که تصمیم‌گیری درباره آن به مراحل بعدی موکول شده است.
اوپن‌ای‌آی در بیانیه رسمی خود این توافق را گامی به سوی شفافیت خواند، درحالی که تیم حقوقی ماسک آن را فرصتی برای افشای اسناد محرمانه شرکت توصیف کرد. انتظار می‌رود جلسات استماع از شهود کلیدی مانند ساتیا نادلا (مدیرعامل مایکروسافت) و اسناد داخلی مربوط به همکاری ۱ میلیارد دلاری با این شرکت، جزئیات جدیدی را آشکار کند.
حقوقدانان برجسته چهار سناریوی محتمل را برای نتیجه این پرونده ترسیم می‌کنند:
۱. ابطال تغییر ساختار: بازگشت اوپن‌ای‌آی به مدل غیرانتفاعی با نظارت شدید قضایی
۲. جریمه مالی: پرداخت غرامت توسط اوپن‌ای‌آی بدون تغییر در ساختار کنونی
۳. تسویه خارج از دادگاه: توافق محرمانه برای تقسیم دارایی‌های فکری یا جبران خسارت
۴. برائت اوپن‌ای‌آی: تأیید قانونی بودن تغییرات با شرط شفافیت بیشتر
تحلیلگران مؤسسه گارتنر احتمال وقوع سناریوی چهارم را ۴۵ درصد و سناریوی سوم را ۳۵ درصد ارزیابی کرده‌اند.
نتیجه این دادگاه می‌تواند استانداردهای جدیدی برای حاکمیت شرکتی در فناوری‌های پیشرفته تعیین کند. اگر دادگاه به نفع ماسک رای دهد، احتمال تشدید مقررات بر شرکت‌های هوش مصنوعی و محدودیت در جذب سرمایه وجود دارد. از طرف دیگر، پیروزی اوپن‌ای‌آی ممکن است موجی از تغییرات ساختاری در استارت‌آپ‌های غیرانتفاعی حوزه فناوری ایجاد کند.
نکته حائز اهمیت، تأثیر این پرونده بر پروژه استارگیت (همکاری اوپن‌ای‌آی و سافت‌بانک برای توسعه ابرهوش مصنوعی) است که پیش‌بینی می‌شود نیازمند ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری باشد. هرگونه اختلال در زمان‌بندی دادگاه می‌تواند اجرای این پروژه عظیم را به تأخیر اندازد.
